Overzicht

Vóórdat hij zich van de woekeraar kon verlossen, leende ik hem wel eens een paar tientjes voor benzine om te kunnen solliciteren, naar het werk te gaan of te gaan spelen.

Zijn muziek werd voldoende gewaardeerd om reiskosten direct te vergoeden. Woon-werk verkeer werd soms gedeeltelijk vergoed, maar daar moest hij net zo lang op wachten als op de uitbetaling van zijn loon. Sollicitaties hebben hem altijd geld gekost zonder dat er een cent vergoeding tegenover stond.

De vele uitzendbureaus bleken vaak éénmansbedrijfjes op een zolderkamertje in een woning of een flexplek in een bedrijvengebouw. Telefoon en computer was het enige wat ze nodig hadden om hun vergoeding te pakken voor het vinden van de goedkoopste werkkrachten. Ze kopieerden personeels advertenties en kwamen vaak met banen die allang vergeven waren. Gegevens van werkzoekenden verkochten ze ook aan elkaar door. Maar aan kosten vergoeding voor sollicitanten besteedden ze hun geld niet. Grote bureaus deden dat evenmin. Zelf heb ik vroeger altijd om vergoeding gevraagd bij een sollicitatie en ook bij bespreking van een projectbegroting of subsidie aanvraag deed ik dat. Misschien moest hij er ook gewoon om vragen. Ik weet dat niet. Solliciteren is voor mij heel lang geleden.

https://youtu.be/1rUf0fhn2CY

Bij geen enkel bedrijf vroeg men zich af wat die reiskosten betekenen voor iemand met een onzeker, onregelmatig en laag inkomen. Al die kortlopende contracten werden gevolgd door opnieuw zoeken naar inkomen en daar opnieuw kosten voor maken. De basis van de Nederlandse economie lijkt op drijfzand te rusten, waarin steeds meer mensen wegzakken. Nederland werd een lage lonen economie, waar tegelijkertijd de kosten van levensonderhoud in snel tempo bleven stijgen. Het legaliseren van contracten die uitbuiting mogelijk maakten en werkende mensen geen zekerheid meer boden deed schade die zichtbaar werd in cijfers over aantallen daklozen en mensen met problematische schulden. Maar dat was resultaat van politiek waar Nederlanders voor kozen.

Naast de keuzen die politici en bedrijven maakten, was het handelen van burgers onderling van grote invloed op de persoonlijke omstandigheden van ieder individueel mens in een samenleving die niet meer sociaal genoemd kon worden. Niet in vergelijking met de samenleving die tijdens de vorige eeuw moeizaam was opgebouwd en daarna in snel tempo werd afgebroken. Als persoonlijke keuze vond ik het verantwoord hem het geld te lenen dat nodig was om te kunnen solliciteren en te gaan werken. Hij betaalde me dat altijd terug zodra dat kon.

Ook de pastor van zijn kerk heeft hem ooit 2 tientjes geleend om te kunnen solliciteren. Van alle 6 kinderen kwam geen enkele vorm van financiële steun als hij dat nodig had. Van zijn kinderen kwam ook geen bijdrage in de extra kosten die hij maakte voor hun inschrijving op zijn adres, het gebruik van zijn huis en het eten op zijn kosten. Ongegeneerd vroegen ze hem te koken als ze een feestje gaven. Zich kennelijk niet afvragend wat de kosten daarvan voor hem betekenden. Alsof hij een bestelservice was kwam hij het aan huis brengen.

Hij kookte ook voor mij. Ik heb zijn uitnodigingen aanvaard zonder te betalen voor het eten. Totdat ik meer zicht kreeg op zijn financiële situatie. Eerst hield hij dat verborgen. Uit schaamte en omdat het nu eenmaal in zijn cultuur niet hoorde dat een man geld aannam van een vrouw. Ook in de Nederlandse cultuur was het gebruikelijk dat diegene die iemand uitnodigde daarvan de kosten betaalde. Maar samen kosten delen was ook niet ongebruikelijk. ‘Going Dutch’ noemden ze dat in Engelstalige landen.

In plaats van geld nam ik zelf iets voor het eten mee. Mijn vlierbessensap om te drinken, fruit en groente. Ik gaf rijst toen die op was. Deed vis en kip in zijn vriezer, nam een doos eieren mee als ik zag dat ik het laatste eitje had opgegeten.
“Waarvoor is dat?” vroeg hij de eerste keer.
“Omdat je dan te eten hebt. Ik eet toch ook van jou?”

Maar ik zag hem ook grote pannen met nasi maken die hij aan familie en schoonfamilie ging uitdelen, waarna hij zelf weer zonder eten zat. Ik hoorde hoe die familie bij elkaar in de tuin hun afkeuring uitsprak als hij ook mij daarvan wat bracht. Op dat moment wisten ze nog niet dat ik had gezorgd dat hij die maaltijden kon maken. Dat hield hij voor hun verborgen.

Hij liet me een video zien, waarop de jongste van de familie zijn nasi gevoerd kreeg. “Kijk eens hoe lekker die kleine dat vindt.” Het deed me begrijpen waarom rijst bij hem zo snel op was. Hoe zijn vriezer zo leeg kwam. Waarom hij zelden iets in voorraad had. Maar naarmate we vaker samen aten en ook samen gingen koken, ging hem opvallen dat ik vaak een deel van het voedsel meebracht, terwijl de familie niets bijdroeg. Zelfs zijn inwonende zoon niet.

“Kijk eens, wat jij allemaal meeneemt. En die jongen koopt alleen de drankjes die hij zelf opdrinkt. Fruit dat hij alleen opeet. Als ik niet kook eet hij ergens anders. Soms haalt hij voor zichzelf iets van de toko, waarvan ik de restjes mag eten.”

Zijn internet provider leverde ook de kabel TV en de telefoon. Inclusief om de zoveel tijd een nieuw mobieltje. De TV aansluiting werd afgesloten na een conflict over de telefoonrekening. Er was veel meer in rekening gebracht dan hij had gebeld. Betalen moest hij toch. En dat deed hij, zonder bijdrage van de anderen die van het kabel abonnement gebruik maakten.

Omdat ik zag dat hij het overzicht over zijn financiën totaal kwijt was, vroeg ik hem naar zijn vaste lasten en inkomen. Hij vertelde dat en we vergeleken onze inkomsten en uitgaven. Ik had zelf een laag inkomen. Alleen AOW. Als hij werk had, was zijn inkomen hoger dan het mijne. Maar er zaten veel werkloze en onbetaalde dagen in zijn maand. Zijn kosten waren veel hoger door vervoer voor sollicitaties, verplichte opleidingen en examens, woon-werkverkeer en de kosten voor medegebruikers van zijn huis die niets bijdroegen.

Hij werd steeds overvallen door de incasso’s van bedrijven en onverwachte kosten. Extra kosten door te late betaling. Deurwaarders, rente en boetes. Ik stelde voor om op zijn computer een overzicht te maken van alle kosten en inkomsten. Het grotere scherm kon dat overzichtelijker weergeven dan het kleine telefoonschermpje.

Zijn bank overzichten bleek hij niet op de computer te kunnen inzien. Inloggen werkte niet meer. Verkeerd paswoord gebruikt, dacht hij. Het boekje met inlogcodes was hij kwijt. Het hele huis zocht hij door. Alle zakken van broeken en jassen, hoewel hij dat boekje nooit ergens mee naartoe nam. Hij zou zijn zoon vragen te kijken waarom dat inloggen niet lukte. Die was handiger met de computer. Maar het lukte ook die zoon niet en waarom moest hij zo moeilijk doen als hij toch ook gewoon op zijn telefoon kon kijken?

Bij zijn abonnement hoorde regelmatige vervanging van zijn mobieltje. Gegevens overzetten naar het nieuwe toestel bleek lastig. Hij vroeg zijn zoon dat te doen. Die stelde vast dat de chip van het oude toestel niet in het nieuwe paste en dat hij te weinig beltegoed had. Hij moest een nieuwe chip bestellen met extra beltegoed, dan zouden gegevens van het ene toestel overgezet kunnen naar het andere. Hij kocht die chip, maar na wat gepruts stelde de zoon vast dat de nieuwe telefoon geen verwisselbare chip had. Het werkte zonder chip. Hij liet zien hoe hij handmatig alle gegevens van de ene telefoon naar de andere moest overzetten. Daar was hij wel even mee bezig.

Die nieuwe chip hoefde niet verloren te gaan. De zoon stak het in zijn eigen telefoon. Die belde dus op kosten van zijn vader. Misschien deed hij dat altijd al. Zoals hij ook zonder iets te betalen gebruik maakte van TV, internet, verwarming, elektra, water, huisvesting, eten, gemeentebelasting en waterschapslasten die alleen zijn vader betaalde.

De zoon waarschuwde ook voor het toelaten van ‘die vrouw’ (dat ben ik) op zijn computer. De andere zoon en zijn vrouw vertelden hem dat hij mij niet in zijn huis moest laten en waarschuwden voor misbruik door een bepaald soort vrouwen. Ze hadden gezien dat ik soms in de avond van huis ging en pas de volgende ochtend thuis kwam en vonden het verdacht dat ik niet meer op mijn smartphone te bereiken was. Hij besefte niet meteen dat ik op die avonden bij hem thuis was. Eerder beschreef ik welk effect die verhalen op hem hadden.

Hij wist niet meer of hij mij kon vertrouwen. Maar desgevraagd gaf zijn god hem het vertrouwen in mij terug. Niet lang daarna stopte hij met het roken van wiet en ging hij de wereld om zich heen meer nuchter en kritisch beschouwen. Dat bracht verandering die niet iedereen wenste.

(tekst © Vlierbloesem)
(muziek © Double Cup)